De Maashorst, Nistelrode
Verslag contactdag 24-09-2011
Verslag van de Archeologische Contactdag van zaterdag 24 september 2011,
georganiseerd door de Archeologische Sectie van het Noordbrabants
Genootschap i.s.m. Brabants Heem in natuurcentrum Slabroek te Nistelrode
en een aansluitende fietstocht in het natuurgebied de Maashorst.
Opening
Ruim 50 personen waren aanwezig op de 43e contactdag die om 11.00 uur werd
geopend door Peter van Nistelrooij, voorzitter van de Archeologische Sectie.
Hij sprak een welkomstwoord voor deze contactdag met als thema: 'De bewegende
aarde', een contactdag over de geologie en de archeologie van natuurpark de
Maashorst, en gaf daarna het woord aan de eerste spreker,
André Rijpert, landschapsarchitect en natuurgids van de IVN.
Ontstaan van de Maashorst
Met behulp van talrijke illustraties begon André Rijpert te vertellen
over het onstaan van de landmassa Pangaea waaruit continenten en breuklijnen
onstonden. Geleidelijk spitste het verhaal zich
toe om uiteindelijk uit te komen in een gebied tussen Schaijk, Nistelrode en Uden:
Natuurpark de Maashorst. Dit gebied wordt doorkruist door de peelrandbreuk die
ten westen van Oss begint en in zuidoostelijke richting tot ver voorbij Uden loopt.
André Rijpert
De door de breuk omhooggestuwde aardschollen vormen hier de Maashorst (Horst is
de benaming voor de verhoging) en de omlaag gedrukte aardschollen die slenk
worden genoemd. Deze zijn ongeveer 300 miljoen jaar geleden ontstaan.
André vertelde over een fenomeen dat wijst heet. Dit is een vorm van
grondwaterstroming die te maken heeft met breuken. Hierdoor komt water omhoog
met een hoog ijzergehalte. Dit effect zorgt ervoor dat de horst drassig is en
de lager gelegen slenk droog. Het water kan in de grond in contact komen met
lucht waardoor het ijzer uitvlokt en een ijzerbank vormt. Dit verschijnsel is zeldzaam.
Verder worden de planten in het natuurgebied nog besproken.
Een prehistorische begraafplaats op de Slabroekse Heide
Richard Jansen van de Universiteit Leiden is de tweede spreker. Hij is zeer
betrokken bij opgravingen in en rondom Oss. Zo ook
bij het onderzoek van de grafheuvels in Natuuurgebied De Maashorst.
Meer over Richard Jansen kunt u lezen op de website van
Archol.
Tijdens opgravingen op
de Slabroekse heide in 1923 en 2010 zijn tientallen begravingen gevonden met
crematieresten. In 1923 waren er nog 38 grafheuvels in het landschap zichtbaar.
Later is het gebied geëgaliseerd voor akkers. Bij het onderzoek in 2010
bleek dat het gafveld groter was dan aanvankelijk werd gedacht. Een afwijking op de
grafheuvels met crematieresten vormt een niet verbrande persoon uit de
periode van 800 tot 500 voor onze jaartelling: de vorst(in) van De Maashorst.
Er zijn arm- en enkelbanden van bronsblik (lagen brons) en massief
brons, een barnstenen kraal en een paar ijzeren pennen in het graf
gevonden. Ook een stukje textiel van een mogelijke lijkwade is geconserveerd
gebleven, waarschijnlijk door het brons. Na een paar eeuwen niet te zijn gebruikt,
werden er in de Romeinse tijd (1e en 2e eeuw na Christus) weer personen begraven.
daarna raakte het grafveld in de vergetelheid tot 1923. Aan de hand van prachtige
illustraties uit het boek "Verleden van een bewogen landschap" toonde Richard
Jansen ons de vroegere bewoning van dit gebied en de vele schatten die hier
zijn opgegraven. Het boek is te verkrijgen bij Natuurcentrum Slabroek of te
bestellen onder ISBN: 978.90.5345.434.3. Meer info over het boek vindt u op de
website van uitgeverij Matrijs.
Fietstocht door De Maashorst
Na de lunch stapten we op de fiets. Er werden twee groepen van ca. 25 personen
gevormd. De ene groep ging met André Rijpert op stap en de andere groep
met Richard Jansen. Bij verschillende punten op de route werd halt gehouden
en de zaken die tijdens de lezingen zijn behandeld getoont. Zoals o.a. de
zandverstuiving op de Bedafse Bergen, veroorzaakt door de laatste ijstijd (10.000
jaar geleden). Aan de Bedafseweg richting Uden ligt het tastbare bewijs voor de
wijstgrond. Het hoger gelegen deel is inderdaad drassiger dan het lager gelegen
deel. Als we verder langs de Horst lopen die hier ca. 3m hoger is dan slenk,
komen we bij het ijzerrijke water uit dan via sluisjes naar beneden stroomt.
Wegens tijdgebrek werd de route wat ingekort.
We fietsen door het centrale deel van De Maashorst bij de grote open vlakte die
Brobbelbies wordt genoemd.
Richard Jansen vertelt
De Maashorst
Bij Nistelrode zagen we naast de
snelweg het effect van solifluctie. Solifluctie of bodemvloeiing is het
verschijnsel dat een massa van met water verzadigd sediment langzaam afvloeit
over een slecht doordringbare ondergrond. Dit vond hier plaats tijdens de laatste
ijstijd. Tenslotte gingen we kijken bij het gafveld vlakbij het Natuurcentrum dat
in 2010 grondig is onderzocht. Een grote kale vlakte waarbij de grafheuvels en
de latere graven uit de Romeinse tijd zijn gemarkeerd. Een cluster palen die dicht
op elkaar staan markeren de vindplaats van de vorst(in) van de Maashorst. Hier
eindigde deze mooie dag.
Het cluster palen markeert de plek waar de vorst(in) is gevonden
Nawoord
Deze contactdag mocht zich verheugen op een grote belangstelling. Het mooie
weer en de mooie balans tussen natuur en archeologie zorgden, ondanks wat
verkeerde afslagen van de tweede fietsgroep, voor een
goed geslaagde contactdag.
Eric Jongen, deelnemer